MAKALAH BAHASA JAWA
“KETOPRAK”
Disusun oleh:
1.
Ehfa Chosmiatun
2.
Erna Novia
3.
Lailatul Munawaroh
4.
Maura Azzah
5.
Annisatun Khoiriyah
6.
Uswatun Khasamah
Kelas : XI Pk
Mapel : Bahasa Jawa
KATA PENGANTAR
Khanti
ngucap syukur ing ngarsaning Gusti Allah SWT, penyusun saged ngrampungake tugas
punika, khanti mboten halangan satunggalipun.
Matur
suwun sanget dhumateng Bapak/Ibu Pembimbing ingkang sampun membimbing penyusun
damel kliping punika.
Kliping
punika kangge njangkepi tugas Bahasa Jawa wonten ing MA Al Fatah Banjarnegara ingkang
benjeng. Mugi kliping punika wonten paedahipun dhumateng kita sedaya.
Kliping
punika taksih kirang sempurna amargi wedal ingkang kasesa kalian kirang
pangertosipun penyusun. Pramila penyusun nyuwun pangapunten lan nampi kritik
lan saran saking pemaos, wasono matur nuwun.
Penyusun
DAFTAR ISI
HALAMAN
JUDUL..................................................................................... i
KATA
PENGANTAR........................................................................ .......... ii
DAFTAR
ISI.................................................................................................. iii
BAB
I PENDAHULUAN
A.
Latar Belakang....................................................................................... 1
B.
Tujuan.......................................................................................... .......... 1
C.
Manfaat.................................................................................................. 1
BAB II PEMBAHASAN
A.
Sejarah .................................................................................................. 2
B.
Jinis ........................................................................................................ 3
C.
Isi carita.................................................................................................. 4
D.
Perangkat pengiring................................................................................ 5
BAB
III PENUTUP
A.
Kesimpulan ...................................................................................... 7
B.
Saran ...................................................................................... 7
DAFTAR
PUSTAKA.................................................................................... 8
LAMPIRAN-LAMPIRAN........................................................................... 9
BAB
I
PENDAHULUAN
Ingang melatar belakangi
penyusunan makalah basa jawi ingkang judulipun seni ketoprak ingih punika
kangge njangkepi tugas saking guru basa jawi inggih punika padamelan makalah
basa jawi
Tujuan padamelan makalah punika inggih punika
· Njangkepi tugas saking guru basa jawi
· Kangge latihan ndamel makalah basa jawi
· Kangge nambah wawasan kita khususipun tentang ketoprak
C.
Manfaat
·
Kangge
nambah wawasan kita sedaya
·
Kangge
latihan ndamel makalah
BAB
II
PEMBAHASAN
Ketoprak
Ketoprak kalebu salah sawijining kesenian
rakyat ing Jawa tengah, ananging ugo bisa tinemu ing Jawa sisih Wetan (Jawa
Timur ).Ketoprak wis nyawiji dadi budaya masyarakat Jawa tengah lan biso
ngasorake kesenian liyane ,umpamane Srandul, Emprak lan sakliyane. Ketoprak
wiwit bebukane awujud dedolanan para priyo ing dusun kang lagi nganaake lelipur
sinambi nabuh lesung kanthi irama ana ing waktu wulan purnama ndadari , kasebut
Gejog. Ana ing tembe kaering tembang bebarengan ing kampung /dusun kanggo
lelipur. Sak teruse ana tambahan gendang, terbang lan suling, mula wiwit saka
iku kasebut Ketoprak Lesung, kira-kira kadadeyan ing tahun 1887. Sak banjure
ana ing tahun 1909 wiwitan dianaake pagelaran Ketoprak kanthi
paripurna/lengkap.
Pagelaran Ketoprak wiwitan kang resmi ing ngarsane masyaraket/umum, yokuwi Ketoprak Wreksotomo, dipandegani dening Ki Wisangkoro, sing mandegani kabeh para pria. Carita kang dipagelarake yoiku : Warso – Warsi, Kendono Gendini, Darmo – Darmi, dlan sapanunggalane.
Sak wise iku pagelaran Ketoprak sang soyo suwe dadi lan apike lan dadi klangenane masyarakat, utamane ing tlatah Yogyakarta. Ing kadadeyan sak wise Pagelaran Ketoprak dadi pepak anggone carita lan ugo kaering gamelan . Anane gegayutan karo pagelaran “teater” para narapraja ,
A.
Sajarah
Kethoprak wiwit bebukané
awujud dedolanan para priya ing dhusun
sing lagi nganaaké lelipur sinambi nabuh lesung kanthi irama ana ing waktu
wulan purnama ndadari, kasebut Gejog. Ana ing tembé kaéring tembang bebarengan
ing kampung /dhusun kanggo lelipur. Saterusé ana tambahan kendhang, terbang,
lan suling. Mula wiwit saka iku kasebut Kethoprak Lesung, kira-kira kadadeyan
ing tahun 1887. Banjur ana ing tahun 1909
wiwitan dianakaké pagelaran Kethoprak kanthi paripurna/lengkap.
Pagelaran Kethoprak wiwitan sing resmi ing
ngarepé masyarakat/umum, yaiku Kethoprak Wreksotomo, dipandhegani dening Ki
Wisangkoro, sing mandhegani kabeh kakung. Carita sing dipagelarake yaiku :
Warsa - Warsi, Kendana Gendini, Darma - Darmi, lan sapanunggalane.
Sawise iku pagelaran Kethoprak sansaya suwe
dadi lan apike uga dadi klangenane masyarakat, utamane ing tlatah Yogyakarta. Ing kadadeyan
sawise Pagelaran Kethoprak dadi pepak anggone carita lan ugo kaering gamelan.
B.
Jinis
Anane gegayutan karo pagelaran
"teater" para narapraja, mula pagelaran Kethoprak, bisa dibedakake
mengkene :
·
Kothékan
Lesung : awujud awal mulané Kethoprak lan dadi winih ing tembé mburi dadi
pagelaran Kethoprak.
·
Kethoprak
Lesung Wiwitan : wiwitane saka kothekan Lesung ana tari-tarian lan jangkep
karo carita , panguripané para tani .
·
Kethoprak
Lesung : Amujudaké pagelaran jangkep lan nganggo carita rakyat kaering
gamelan kayata kendhang, suling, terbang lan lesung. Iki sing bakal dadi laire
pagelaran Kethoprak.
·
Kethoprak
Gamelan : Wiwitan saka Kethoprak Lesung, dijangkepi karo carita Panji lan
ageman 'mesiran' ( Baghdad ).
·
Kethoprak
Gamelan Pendhopo : carita-caritane ngemungake carita Babad, dipagelarake nganti seprené .
Pagelaranne ana ing panggung tanpa payon, nanging wis nyedhaki ana ing
Gedhung/panggung , yaiku kasebut Kethoprak Pendapa ( Pagelarane ana ing 'Pendopo').
·
Kethoprak
Panggung : Iki pagelaran Kethoprak ingkang pungkasan , yaiku Kethoprak
kang dipagelarake ana ing panggung kanthi carita campur, awujud carita rakyat,
sejarah, babad uga carita adaptasi saka ing nagari manca ([[Sampek Eng Tay’’,
Maling saka Bagdad lan sapanunggalane ).
Saiki bisa dipirsani Kethoprak Panggung ana
ing tlatah Jawa Tengah lan Jawa Wetan. Pagelarane dadi profesional kanthi
amungut bayaran karcis , uga kanggone para nayaga (pemain ) lan pradangga
(penabuh gamelan ) kethoprak wis dadi panguripan. Tehnik pagelaran lan carita
digawé luwih apik lan ditindakake kanthi teges lan tumemen. Tuladha mau bisa
dipirsani ana ing Kethoprak "Siswo Budoyo" saking Tulung Agung, Jawa
Wetan kang wis misuwur ana ing ngendi wae, dadi klangenane masyarakat.
C.
Isi carita
Rupa-werna carita pagelaran Kethoprak umpama carita rakyat, dongeng,
babad, legenda, sejarah lan adaptasi saka
nagari manca bisa uga migunakake swasana Indonesia, tuladhane karya
Shakespeare : Pangeran Hamlet utawa Sampek Eng Tay. Carita-carita baku:
Darma-Darmi, Warsa-Warsi, Kendana-Gendini, Abdul Semararupi (crita Menak), Panji
Asmarabangun, Klana Sewandana (crita Panji), Ande-ande lumut, Angling Darma, Roro Mendut, Damarwulan,
Ranggalawe, Jaka bodo.
Carita klangenan masyarakat bisa awujud
carita pahlawanan, paperangan, carita nglempengake kabecikan adate ing
pungkasan carita sing tumindake becik, jujur bakal entuk kamenangan.
Ageman para nayaga pemain dipadakake karo
carita kang dipagélarake, . Biasane nganggo ageman para Narapraja Jawa wektu
jaman kerajaan biyen. Umpama Pangeran Wiroguna, Agemane ngangga Priyayi Jawa
Pangeran saka tlatah Jawa Tengah ( Jogjakarta ), Semono uga para prajurit.
Nanging uga ana ageman kang awujud simbolis ,umpamane Piyantun Wicaksana aweni
ageman cemeng , Piyantun suci awerni agemmn pethak, ingkang kendhel agemane
abang. Carita Baghdad agemane kasebut "Mesiran" nganggo ageman sutra.
Agemen Wayang wong uga ana
gegayutan karo Kethoprak, utamane Kethoprak pesisran tlatah Jawa sisih pesisir
Lor. Umpamane carita Angling Darma, Menak Jingga/Damarwulan.
Uga ana ageman kasebut basahan, yokuwi ageman
kejawen ananging cinampur ing liyan bisa arupa ageman batik, lan beskap uga
surban (biasane nganggo uga jubah). Ageman basahan iki adate ana ing carita
Menak utawa carita para wali/para ulama Islam ing sajerone praja.
Sing dadi ciri wancine Kethoprak :
Carita kanthi para nayaga/pemain , kaering tabuhan (gamelan) ,Ageman tembang
kang dadi tetenger kethoprak . Rembugan uga biasa nganggo tembang ,dadi tembang
bisa mujudake dadi pangiring adegan, dialog, monolog ( rerasan dewe) utawa dadi
narasi.
Wondene unining gamelan kanggo ngeringi
tembang, adegan, ilustrasi swasana carita, swasana dramatik, kang mbedakake
adegan siji lan sijine.
Kagem para maos sing kepingin midhangetake kethoprak ing format mp3 bisa ngundhuh ing kene http://apdnsemarang.wordpress.com/dagelan-ludruk-ketoprak/
D.
Perangkat pengiring
Kendang,
saron, ketuk, kenong, kempul lan gong bumbung utawa gong kemada. Gamelan
jangkep adate nganggo suling
utawa terbang. kanthi tambahan keprak.
Para nayaga kethoprak biasane pinter anggone
"akting" uga kudu pinter nyanyi & nari .
Para pradangga gamelan, bebarengan karo sinden (waranggono),ngeringi irama
gamelan kethoprak.Senadyan sing dianggo basa Jawa, nanging kudu nganggo
"unggah-ungguh" basa. bisa nganggo Jawa biasa (ngoko), basa krama,
lan Krama inggil.
Saiki, ana ing wolak waliking jaman,
kethoprak uga duwe "improvisasi" kanthi wujud dagelan kethoprak.
Umpamane awujud Dagelan lan Kethoprak Humor ana ing siaran Radio lan televisi.
Carita bakune padha nanging dipagelarake kanthi dagelan. Mligi ngemungake lan
nyenengake pamirsane. Bab paugeran nomer loro. Kethoprak mau biasane wis ora
nganggo unggah ungguh basa lan tatakrama, sing baku bisa gawe geguyu. Carita
lan basa ora nganggo paugeran baku. Mula bisa kasebut Kethoprak ora jangkep.
BAB
III
PENUTUP
Kesimpulan
Kasimpulanipun inggih punika kasenaian ketoprak menika
asenian asli saking tlatah jawi kita dados tiang enom kedah saged
nglestarekaken budaya jawa ingkang kaancem teknologi-teknologi modern jaman
sakniki.
Kritik Saran
Penyusunan makalah punika radi susah soale kedah ngagem
basa jawi.,naning kita malah saget l;atihan bahasa jawi ingkan jawan sakniki
sampuntersisihkan.
DAFTAR
PUSTAKA
Wikipedia.org/makalah jawa tentang
ketoprak
Google.com/ketoprak jawa